Welkom op het dorpsarchief van Easterlittens

Welkom op het dorpsarchief van Easterlittens

Het dorp Easterlittens is in ongeveer 1275 ontstaan met de naam Lechenghe en heet nu officieel Easterlittens, ofwel Oosterlittens in het Nederlands. Het bestond ooit uit 5 terpen middenin de z.g. Greidhoeke. Alle bewoning concentreerde zich op deze terpen, die de bewoners beschermden tegen het water. De grootste terp werd rond 800 na Christus opgehoogd in verband met overstromingsgevaar. Dit werd de kern van wat nu Easterlittens is. De nu nog bestaande buurtschappen Wieuwens, Langwert, Wammert en Skrins waren de andere bewoonde kleinere terpen. Na de bedijkingen werden de boerderijen ook rond de terpen gebouwd, zodat in de 12e eeuw de kerk bovenop de grootste terp een plaats kon krijgen. De huidige Nederlands Hervormde Kerk werd in die vroege katholieke tijden gesticht als aan de Heilige Margaretha gewijde kerk.

Easterlittens heeft altijd een nijvere bevolking gehad. Vanouds waren er door de ligging aan het water turfschippers, scheepsbouwers en timmerlieden te vinden. Er werden over water o.a. huiden aangevoerd, die in leerlooierijen en vellenbloterijen aan de oever van de vaart bewerkt werden. Rond het dorp stonden diverse soorten molens, waaronder een houtzaagmolen en een korenmolen; ooit waren er 5 bakkerijen tegelijk.

Van oudsher heeft een inwoner van Easterlittens de bijnaam 'Littenser Ropein'. Deze bijnaam is afgeleid van het luide stemgebruik van de vele handelskooplui en beurtschippers die Easterlittens vroeger aandeden. Hierdoor bezat het dorp ooit meerdere herbergen.

Het spreekt vanzelf dat er op deze vruchtbare zeeklei al vroeg veel boeren hun koeien lieten grazen. Daardoor waren er dus in en rond de levendige kern altijd veel boerderijen te vinden. Eind negentiende eeuw (1888) verrees er op de hoek van de vaarten een zuivelfabriek, die al met al zo’n 100 jaar gedraaid heeft en aan heel wat inwoners werk heeft geboden. Van veraf is het dorp te onderscheiden van andere dorpen door de schoorsteen van de (voormalige) zuivelfabriek en de kerktoren op de terp midden in het dorp. Na de sloop van de zuivelfabriek in 1996/1997 is de schoorsteen met bijbehorend ketelhuis voor het dorpsgezicht behouden gebleven.

Zoals uit het bekende verhaal over ‘It Pealtsje fan Easterlittens’ blijkt heeft hier zeker één schoenmaker gewoond. De legende is wereldwijd bekend.




Uitgelichte vensters:

In 1913 leek de komst van elektrische verlichting in Baarderadeel aanstaande. Toen eind december van dat jaar de voorlopige aanvragen voor aansluitingen van particulieren bemoedigend bleek te zijn (59 aansluitingen in Easterlittens) besloot de gemeenteraad tot aanleg van elektrische verlichting in de gemeente. De Eerste Wereldoorlog zorgde er echter voor dat de plannen niet tot uitvoering kwamen en daarom nam de kerkvoogdij zelf initiatieven om te komen tot elektrische verlichting. Er wordt een vereniging opgericht die de dynamo zal aanschaffen en laten plaatsen, de leidingen zal aanleggen en de lampen opstellen. De directie van de zuivelfabriek stelt haar gebouwen ter beschikking voor het plaatsen van de dynamo. Niet alleen de kom van het dorp wordt op het elektriciteitsnet aangesloten, ook Wieuwens, Molenhorne, Pelsen, de vellenbloterij van Van der Feer en de helling worden aangesloten. Twintig huisgezinnen op Wammert, Skrins, Langwert en een aantal woningen aan de Baerderdyk worden niet op het net aangesloten, evenals herberg Huylckenstein. De plannen worden verwezenlijkt en de “buorren” werden vanaf 1919 door de zuivelfabriek van stroom voorzien. Easterlittens was daarmee het eerste dorp in de gemeente met een eigen centrale. Deze leverde stroom voor de verlichting in de woningen en voor de straatlantaarns die op diverse plaatsen in het dorp waren geplaatst. In 1920 verzocht de “Coöperatieve Vereniging tot Exploitatie van de Electriciteits-voorziening” aan het gemeentebestuur om het bedrijf over te nemen. Eerder was al de exploitatie van het elektriciteitsbedrijf in Mantgum overgenomen. Bij de onderhandelingen met het gemeentebestuur bleek het geboden bedrag onvoldoende en bleef de vereniging tot 1928 bestaan. Op 1 januari 1928 nam het PEB in Leeuwarden het bedrijf over van de plaatselijke vereniging die toen is opgeheven.



Nomineer een onderwerp voor deze dorpscanon